Agresja (łac. aggresio – napaść)
- w psychologii określenie zachowania ukierunkowanego i intencjonalnego na zewnątrz lub do wewnątrz, mającego na celu spowodowanie szkody fizycznej lub psychicznej.
- Rozwój dziecka zawiera w sobie również agresję. Jest ona instynktowną i wrodzoną cechą. Często jest przejawem złości, której tłumienie jest nierozwojowe. Ważne zatem jest uczenie samoregulacji, rozumienia emocji i poszanowania granic innych.
- Zjawisko agresji wśród dzieci jest obecnie nasilone. Problem wynika bardzo często z brakiem umiejętności radzenia sobie z trudnościami, nagromadzoną frustracją, zmęczeniem, przebodźcowaniem, niezaspokojonymi potrzebami, wyuczonymi wzorcami.
- Najważniejszą kwestią jest znalezienie przyczyny agresji dziecka i w niej szukać rozwiązania.
Przyczyny agresji u przedszkolaka:
- Dziecko ma problemy z kontrolą emocji
- Maluch ma niedokształcony układ poznawczy
- Trudna sytuacja rodzinna
- Ocena swojej sytuacji przez pryzmat np. niepełnosprawności intelektualnej
- Nie zna innych sposobów wyrażania emocji
- Odreagowuje napięcie
- Jest pobudzone psychofizycznie
- Stosuje agresję , której samo doświadcza
- Nie umie osiągnąć werbalnie celu
- Broni się
- Agresja jest odruchem w sytuacjach niezrozumiałych
- Nie rozumie , że zachowuje się źle
- Robi krzywdę nieświadomie
- Stara się być zauważone – deficyt uwagi
- Chce poszerzyć swoją autonomię
- Jest to sprawdzony sposób przynoszący dziecku korzyści
- Doświadcza niespójności, płynących z zasad społecznych
- Jest przekonane że, należy tak działać – wyuczone wzorce
- Doświadczyło etykietowania – jest postrzegane jako „niegrzeczne”
Co mogę zrobić?
OBSERWACJA I ANALIZA
- jaki jest stan psychofizyczny dziecka tego dnia?
- jak często dane zachowanie występuje?
- jak szybko się rozwija – czy emocje dziecka szybko narastają i opadają, czy też jest to proces, przez który dziecko przechodzi, nim osiągnie apogeum?
- jakie osoby towarzyszą dziecku?
- jaki jest kontekst sytuacyjny?
- jak dług pojawia się już agresja?
- jakie korzyści chciało osiągnąć dziecko poprzez agresję?
- jakie czynniki potęgują złość?
- jakie czynniki uspokajają dziecko?
- jak reagujesz – wspierasz czy eskalujesz?
ROZMOWA I NAZYWANIE UCZUĆ
- dziecku należy się wsparcie. Rozmowa ma na celu poznanie przyczyny zachowania agresywnego oraz samopoczucia dziecka, jego odczuć, poznania jego wersji wydarzeń i wyobrażeń o zajściu.
- gdy malec ma problemy ze znalezieniem przyczyny wspólnie staramy się ustalić, co stało się przed samym aktem agresji. Być może tam znajdziemy przyczynę zachowania dziecka
- po etapie ustalenia przebiegu zdarzeń , ważne jest określenie towarzyszących mu uczuć.
- wspólne określenie emocji jest punktem wyjścia do rozmowy o nich, możliwości określenia sytuacji,
w jakich się pojawiają, określenia, co wtedy odczuwa dziecko i zapoznania go ze sposobami reagowania adekwatnego do sytuacji. - niedopuszczalne jest reagowanie agresją na agresję dziecka, gdyż zachowanie takie jedynie nasila problem
- ważne jest wytłumaczenie dziecku, że nie zgadzamy się na takie zachowanie i przypomnienie zasad ustalonych wspólnie z dzieckiem
GRANICE I KONSEKWENCJE
- maluch powinien wiedzieć, że ma prawo odczuwać wszystkie emocje ale nie wolno mu bić
- dziecko musi wiedzieć, że zachowanie agresywne jest niewłaściwe i nie będzie przez nas akceptowane
- akceptujemy wszystkie uczucia dziecka, sprzeciwiamy się stanowczo zachowaniom agresywnym
- ważne jest ukazanie przedszkolakowi alternatywnych sposobów rozładowania negatywnych emocji (np.liczenie do 10, tupanie, słowne wyrażenie uczuć, bieganie, darcie starej gazety, narada rodzinna – zapoznanie dziecka z sposobami radzenia sobie
z emocjami przez innych członków rodziny) - konsekwencje – jednorazowe zachowanie agresywne należy omówić i przepracować wspólnie z dzieckiem. Jeśli jednak zachowanie powtarza się, musi zostać konsekwentnie powstrzymane. Należy ustalić z maluchem, konsekwencje jakie zostaną wyciągnięte przy ponownym przejawie agresji (np. zakaz oglądania bajek, odstawienie słodyczy, siedzenie na krzesełku przez kilka minut itd.) istotne jest, aby bezwzględnie przestrzegać ustalonych konsekwencji.
- W przypadku maluszków ważne jest dostosowanie komunikatów do poziomu zrozumienia dziecka, wspieranie swoich wypowiedzi gestami, działanie
w momencie aktu agresji np. zatrzymanie ręki która chce uderzyć i wyjaśnienie dlaczego nie wolno tego robić, pokaz prawidłowego użycia zabawki
w przypadku rzucania nią.
- Niepowstrzymana agresja staje się nawykiem, skutecznym sposobem osiągania zamierzonych korzyści
- Agresja wymaga zrozumienia, wsparcia oraz wyuczenia właściwego sposobu komunikowania przez dziecko emocji i uczuć
- Zamiast karać i nagradzać zrozum, zaoferuj wsparcie, pokaż jak radzić sobie w takich sytuacjach, postaw jasne i zrozumiałe granice