Podstawowe informacje
- Integracja sensoryczna jest procesem odbierania przez układ nerwowy informacji płynących
z receptorów różnych zmysłów – węchu, wzroku, smaku, dotyku, układu przedsionkowego czy słuchu. - W przypadku prawidłowego przetwarzania przez mózg wrażeń, które do niego napływają, reagujemy automatycznie dzięki reakcjom adaptacyjnym, pozwalającym nam panować nad otoczeniem.
- Zaburzenia integracji dotyczą napięcia mięśniowego, zachowań emocjonalnych, planowania ruchów, reakcji posturalnych, ale także rozwoju mowy
i funkcji poznawczych.
Założenia
- Integralność systemu nerwowego jest uzależniona od prawidłowego działania ośrodków korowych mózgu, a do tego niezbędne jest prawidłowe funkcjonowanie systemów podkorowych
- W procesie normalnego rozwoju dziecka naturalnie następuje sekwencyjny rozwój procesów integracji
- Neuronalna plastyczność – mozg posiada zdolność do przekształceń i modyfikacji w związku z czym możliwe jest usprawnianie deficytów w trakcie terapii integracji sensorycznej
Diagnoza
Zaburzenia integracji sensorycznej są obecnie coraz częściej diagnozowane u dzieci w różnym wieku. Nie zawsze wiążą się z poważnymi schorzeniami czy zaburzeniami rozwojowymi. Diagnoza integracji sensorycznej obejmuje kompleksowe badanie przez specjalistę stopnia zintegrowania poszczególnych systemów sensorycznych. Określenie ich nadwrażliwości i podwrażliwości. Dodatkowo badane są ruchy gałek ocznych, koordynacja wzrokowo – ruchowa, planowanie motoryczne, przekraczanie środkowej linii ciała, odpowiedzi spostularne oraz ogólne przyczyny niepowodzeń i ich wpływ na funkcjonowanie systemu nerwowego. Wspieranie rozwoju dziecka w zakresie integracji sensorycznej polecany jest nie tylko w przypadku zaburzeń wybranych obszarów
Jak objawiają się zaburzenia integracji sensorycznej?
- nadwrażliwość na docierające do dziecka bodźce dotykowe, słuchowe, wzrokowe i ruchowe,
- zbyt niska wrażliwość na bodźce,
- nadaktywność,
- niska aktywność,
- niechęć do wykonywania różnych czynności manualnych rysowania, wycinania, lepienia z plasteliny,
- trudności ze spożywaniem pokarmów
- problemy z koordynacją ruchową i utrzymaniem równowagi – dziecko często się przewraca
- problemy z koncentracją, częste rozpraszanie się
- zaburzenia motoryki małej lub dużej
- duża niezdarność, trudności w samoobsłudze, brak samodzielności
- trudności w nauce jazdy na hulajnodze lub rowerze
- niechęć do kąpieli, obcinania włosów, paznokci, smarowania kremem
- niepewność wobec niestabilnego podłoża, przy konieczności oderwania nóg od podłogi
- awersja do przytulania, bądź zbyt mocne obściskiwanie w poszukiwaniu stymulacji
- brak akceptacji w stosunku do metek od ubrań, niechęć do nowych ubrań, często również niechęć do noszenia czapek lub obuwia, bądź odwrotnie – preferencja do bycia ubranym od stóp do głów
- problem z zaplanowaniem sekwencji ruchów, dziecko nie wie, jak rozpocząć nową czynność,
- niechęć do uczestnictwa w zabawach i grach zespołowych, problemy z odnalezieniem na boisku, szczególnie jeśli wymagają one stania blisko drugiej osoby, trzymania za ręce lub procesu planowania ruchów;
- doświadczanie poczucia zagubienia w nowym miejscu, potrzeba więcej czasu na odnalezienie
- duża impulsywność i nadwrażliwość emocjonalna bez uchwytnej przyczyny
- trudności szkolne – problemy z czytaniem, pisaniem, lateralizacją, przepisywaniem z tablicy czy cięciem nożyczkami;
- zamiłowanie do ekstremalnych zabaw i bodźców, bez zahamowania, wynikająca z podwrażliwości czuciowej i chęci postymulowania
- u maluszków większa drażliwość, płaczliwość, częste wybudzanie w nocy, niechęcią do spacerów, kąpieli, jazdy autem, ostrego światła, dźwięków, dotyku różnych faktur, nadmierny spokój, nieskoordynowanie czy unikaniem kontaktu wzrokowego, opóźnienie w rozwoju mowy, późne rozpoczęcie nauki raczkowania i chodzenia, niechęć do niektórych pokarmów
Terapia
Terapia integracji sensorycznej nazywana również mianem naukowej zabawy prowadzona jest przeważnie w specjalnie przystosowanej do tego sali. Znajdują się w niej trampoliny, huśtawki, hamaki, deskorolki, miękkie klocki, suche baseny oraz zestawy zaprojektowane w celu stymulacji węchowej, słuchowej i wzrokowej. Prowadzone przez specjalistę ćwiczenia są sukcesywnie dostosowywane do potrzeb i osiągnięć dziecka.
Do podstawowych grup ćwiczeń zaliczamy tutaj:
- pobudzanie – hamowanie – podstawa integracji sensorycznej
- przekraczanie środkowej linii ciała – rozwijanie obu półkul mózgowych – istotne przy lateralizacji, pisaniu i czytaniu
- obustronną koordynację – rozwijanie prawidłowej postawy
i koordynacji ruchów ciała